Ul edukacyjny ma na celu rozbudzenie u odwiedzających zainteresowania tematem pszczoły miodnej oraz przekazanie informacji o pszczelim superorganizmie. Ul ten jest zbudowany na bazie typowego ula nadstawkowego. Składa się on z dennicy z otworem wejściowym, nadstawki na komorę rodni, kraty odgraniczającej, nadstawki na komorę miodni, ściereczki i daszka. Odpowiada to typowej konstrukcji, jakiej pszczelarze używają w swoich pasiekach. Dzięki takiemu edukacyjnemu ulowi możesz w łatwy sposób zdobyć wiedzę pszczelarską i uzyskać wgląd w życie pszczelej rodziny.
Dennica
Dennica to najniższa część ula nadstawkowego. Posiada ona otwór wlotowy, który służy jako wejście i wyjście dla pszczół. Dennica składa się z drewnianej ramy z umieszczonym pośrodku dużym otworem, który jest zabezpieczony siatką. Siatka zapewnia wystarczającą wentylację ula, a jednocześnie do środka nie mogą się dostać potencjalni wrogowie (np. szerszenie). Bez odpowiedniej wentylacji w ulu szybko stałoby się zbyt wilgotno i rozwinęłaby się pleśń.
Komora rodni
Rodnia znajduje się w nadstawce z ramkami na plastry dla czerwiu. Tutaj pszczela matka składa jaja i tu rozwija się jej potomstwo. W ulu edukacyjnym w rodni znajdują się ramki ze zdjęciami pszczelego roju. Na zdjęciach można zobaczyć złożone jaja, czerw, zasklepiony w komorach plastra miód itp.
Krata odgraniczającar
Kratę odgraniczającą pszczelarze stosują do oddzielenia komory rodni od komory miodni. Pszczoły robotnice mogą prześlizgnąć się przez tę kratę, ale królowa nie jest w stanie tego zrobić i musi zostać w komorze rodni, dzięki czemu w miodni nie rozwija się czerw. Kraty takie są dostępne w wersjach wykonanych z siatki plastikowej lub metalowej. Nie wszyscy pszczelarze korzystają z tego rozwiązania.
Komora miodni
Komora miodni to drewniana nadstawka zawierająca ramki z plastrami, w których pszczoły przechowują miód. Komora ta służy pszczelej rodzinie jako magazyn i to z tej komory pszczelarz wybiera miód. W ulu edukacyjnym w komorze tej znajdziesz na ramkach wiele ciekawych informacji na różne tematy związane z życiem pszczół oraz objaśnienia do zdjęć znajdujących się w komorze rodni.
Ściereczka
Ściereczka służy jako warstwa oddzielająca komorę miodni od daszka ula. Pomaga ona pszczelarzowi w łatwym otwieraniu ula, ponieważ zapobiega przyklejaniu przez pszczoły daszku do nadstawki z komorą miodni. Niektórzy pszczelarze zamiast ściereczki stosują również folię. Sprawdź sam, jak pachnie ściereczka. Czy rozpoznasz na niej pozostałości wosku i propolisu?
Daszek
Daszek zamyka ul od góry i jest wyposażony w warstwę izolacyjną, dzięki czemu ciepło generowane przez pszczelą rodzinę nie może zbyt szybko ulatniać się zimą.

Pszczoła miodna (Apis mellifera) jest rozpowszechniona w Europie, Afryce i na Bliskim Wschodzie. W innych częściach świata występują inne gatunki pszczół dających miód. Pszczoła miodna występuje w około 25 podgatunkach. W niemieckim pszczelarstwie wykorzystywane są głównie: podgatunek noszący nazwę pszczoły kraińskiej (Apis mellifera carnica) oraz rasa nazywana pszczołą miodną Buckfast (Apis mellifera x buckfast) od nazwy angielskiego klasztoru w Buckfast, w którym została wyhodowana. Pszczoły miodne występują na Ziemi od około 100 milionów lat. Od tego czasu ewoluowały one do postaci gatunku owada o bardzo złożonej charakterystyce. Początkowo pszczoła miodna była raczej podobna do osy i żywiła się innymi owadami. Od pewnego momentu pszczoły miodne zaczęły odkrywać dla siebie zapachy i wspaniałe kolory kwitnących roślin oraz ich słodki w smaku nektar, w wyniku czego stały się wegetariankami i od tego czasu latają po pokarm do kwiatów, przy okazji zapylając rośliny. W Europie ludzie wykorzystują pszczołę miodną już od kilku tysięcy lat. Świadczą o tym np. malowidła naskalne datowane na ok. 10-6 tysięcy lat p.n.e. Pszczoły były w świadomy sposób hodowane przez ludzi już od bardzo dawna. Jednak tak naprawdę gatunek ten nie został udomowiony do dziś. Wynika to częściowo z zachowania godowego królowej. Do kopulacji dochodzi z dala od miejsca zamieszkania pszczelej rodziny, dlatego też trudno jest ingerować w linię ojcowską, co utrudnia hodowlę. O tym, jak bardzo pszczoły fascynują ludzi świadczy również fakt, że cesarz Francuzów Napoleon Bonaparte, wyniósł niepozorną pszczołę do rangi symbolu swojego kraju. Kazał ją nawet wyhaftować na płaszczach koronacyjnych dla siebie i swojej żony. Również papież Urban VIII miał w swoim herbie trzy pszczoły miodne. Już 600 lat p.n.e. w Grecji uchwalono specjalne prawa dotyczące tego szczególnego owada. Obowiązujące dzisiaj, dotyczące pszczół przepisy prawa mają również w Niemczech długą tradycję i są usankcjonowane w niemieckim kodeksie cywilnym. Jaki inny gatunek zwierząt może się pochwalić posiadaniem swojego własnego działu prawa?

Już od tysięcy lat pszczelarze zajmują się chowem, rozmnażaniem i hodowlą pszczół miodnych, a także produkcją miodu i innych produktów pszczelich. Około 2400 roku p.n.e., w czasach wielkich cywilizacji Egiptu i Mezopotamii, rozwinęło się tam zorganizowane pszczelarstwo ze specjalnie wykonanymi z drewna i słomy domkami dla pszczół. Grecy i Rzymianie używali do tego celu pojemników wykonanych z ceramiki. Wykopaliska wskazują, że w Niemczech pszczelarstwo pojawiło się około 500 roku n.e., a w XIV wieku zostało zorganizowane w cechy rzemieślnicze. Pszczelarzy i ich pasieki od zawsze uważano za coś wyjątkowego. Posiadali oni wiedzę i doświadczenie, dzięki którym udawało się im zapewnić przetrwanie, rozmnażanie i produkcję miodu przez całą pszczelą rodzinę. Z biegiem historii pszczelarstwo rozwinęło się w dwóch kierunkach: pszczelarstwa leśnego (bartnictwa) i pszczelarstwa koszowego. W pszczelarstwie leśnym ule dla pszczół były wycinane bezpośrednio w pniach żywych drzew (barcie drzewne) lub wieszane bądź ustawiane w lasach jako tzw. barcie kłodowe. W pszczelarstwie koszowym, jak sama nazwa wskazuje, do hodowli pszczół używano plecionych koszy, które różniły się w zależności od regionu. Ule takie, wyplatane np. ze słomy, nazywane są również koszkami. Począwszy od przełomu XIX i XX wieku dostępnych stało się coraz więcej odkryć naukowych i wiedzy, które można było wykorzystać w pszczelarstwie. Wymagające większych nakładów pracy bartnictwo zostało zarzucone. Obecnie w Europie Środkowej podejmowane są pojedyncze próby ponownego osiedlenia rodzin pszczelich w lasach i wznowienia działalności bartniczej. W Niemczech działają dzisiaj głównie pszczelarze hobbyści, którzy hodują pszczoły głównie w tzw. ulach nadstawkowych. Zawodowych pszczelarzy jest niewielu. W wyniku intensywnego importu miodu z innych krajów począwszy od XIX wieku doszło w Niemczech do spadku wartości i poziomu uznania dla miodu i pszczelarstwa. W niektórych krajach, takich jak USA, pszczelarstwo stało się wręcz przemysłem. Setki pszczelich rodzin są ładowane na ciężarówki i wywożone na różne pola uprawne i sady w całym kraju, aby zapylać uprawy. Dzięki świadczonym przez siebie usługom zapylania pszczoła miodna stała się trzecim najważniejszym zwierzęciem hodowlanym na świecie, ponieważ tylko zapylanie przez pszczoły gwarantuje wysokie poziomy plonów roślin uprawnych. Z powodu stale rosnących powierzchni gruntów ornych, stosowania pestycydów, spadku różnorodności biologicznej i niszczenia naturalnych siedlisk pszczoły miodne mają jednak coraz większe trudności ze znalezieniem w ciągu całego sezonu wystarczającej ilości pożywienia (tzw. pożytku). Stanowi to wyzwanie dla dzisiejszego pszczelarstwa. Wiosną zwykle jest pod dostatkiem pokarmu, na przykład w postaci kwitnącego rzepaku. Gdy ten jednak przekwitnie, w okolicy pozostaje już tylko kilka kwitnących roślin pożytkowych. Naturalna różnorodność świata roślin występujących w danej okolicy pomaga pszczołom znaleźć wystarczającą ilość źródeł pożywienia niemal przez cały sezon. Zróżnicowanie pokarmu wzmacnia ponadto zdrowie pszczół. W związku z niekorzystną dla pszczół sytuacją na obszarach rolniczych rozwinęła się możliwość uprawiania pszczelarstwa w miastach. W ogrodach, parkach i na balkonach pszczoły znajdują źródła pokarmu, które wystarczają na całe lato, a jednocześnie stosuje się tam niezbyt duże ilości środków owadobójczych. W niektórych przypadkach pszczoły miodne znajdują nowy dom nawet na dachach stojących w miastach budynków.

Cykl rozwojowy pszczoły miodnej
W przeciwieństwie do innych owadów, pszczoła rozwija się od jaja do dorosłego owada (imago) bardzo szybko. Żuki gnojarze potrzebują na to 1 roku, chrabąszcze majowe 4 lat, a ważki nawet do 7 lat. U pszczół natomiast rozwój do postaci robotnicy trwa zaledwie 3 tygodnie. W cyklu rozwojowym pszczoły miodnej można wyróżnić trzy fazy: jajo, fazę wzrostu larwy i metamorfozę.
Jajo
Królowa składa w komórce plastra zapłodnione jajo. Waży ono zaledwie 0,3 mg. W wyniku wielokrotnego podziału komórek rozwija się z niego zarodek. Pojawiają się kolejne narządy. W trzecim lub czwartym dniu z osłonki jaja wykluwa się larwa (czerw).
Faza wzrostu
Larwy są karmione przez pszczoły piastunki. Intensywna opieka nad larwami umożliwia ich szybki wzrost. Po pięciu dniach tzw. larwa zwinięta waży 150-160 mg, co oznacza 500-krotny wzrost wagi. W związku z szybkim i ciągłym wzrostem larwa zwinięta musi czterokrotnie przejść wylinkę. Zrzucana skórka jest bardzo cienka i składa się głównie z białka.
Metamorfoza
Po osiągnięciu przez larwę zwiniętą maksymalnej masy ciała, prostuje ona swoje ciało i staje się tzw. larwą przędącą. Robotnice zamykają komórkę z larwą, a larwa nie przyjmuje już pokarmu. Larwa przędąca przędzie delikatny kokon i przekształca się w przedpoczwarkę. Kolejna wylinka prowadzi do osiągnięcia postaci poczwarki, a następnie przechodzi metamorfozę.
Po zakończeniu tego procesu pszczoła przechodzi po raz ostatni wylinkę i wygryza się przez pokrywę komórki plastra. Wylęga się z niej w pełni rozwinięta pszczoła robotnica.

W jednej rodzinie pszczelej może żyć około 40 tysięcy pszczół. Zwierzęta te żyją razem jako społeczność i dzięki temu rozwinęły zdolności, którymi pojedyncza pszczoła nie jest w stanie dysponować. Aby rój pszczeli mógł istnieć, konieczne są trzy typy pszczół.
Trutnie
Trutnie to samce pszczół. W rodzinie pszczelej żyje ich „tylko” kilkaset. Do rozwinięcia się trutni nie jest potrzebny plemnik, ponieważ wykluwają się one z niezapłodnionych jaj po 24 dniach inkubacji. Taka forma narodzin nazywana jest również dzieworództwem, ponieważ nie jest do niej potrzebny ojciec. Samce pszczół są nieco większe od samic. Przez pierwszych 10-14 dni trutnie pozwalają się karmić i opiekować robotnicom. Po tym czasie osiągają dojrzałość płciową. Trutnie nie posiadają gruczołów woskowych, nie zbierają nektaru i nie wykonują żadnych prac porządkowych. Bez robotnic trutnie nie byłyby w stanie przetrwać, a bez trutni nie byłoby robotnic. Przy odpowiedniej pogodzie dojrzałe płciowo trutnie lecą na tzw. trutowiska. Miejsca te są często oddalone o kilometry od ula. Nadal pozostaje tajemnicą, jak takie miejsce zbiórki powstaje. Nawet 20 tysięcy trutni z różnych rodzin pszczelich przybywa tam w nadziei na odbycie lotu godowego. Dzięki szczególnie dobrze rozwiniętym oczom i narządom węchu mogą one z dużej odległości zobaczyć królową w locie i wyczuć jej zapach (feromony). Na to miejsce spotkania przylatuje również około 20 pszczelich królowych, które chcą zostać zapłodnione podczas lotu godowego. Podczas kopulacji narząd płciowy samca ulega odłamaniu i samiec ginie. Jeśli trutniowi nie uda się wsiąść udziału w locie godowym, wraca do swojej pszczelej rodziny i przy odpowiedniej pogodzie ponownie udaje się na miejsce zbiórki. Trutnie żyją w rodzinie pszczelej mniej więcej do sierpnia. W tym czasie nie ma już wymagających zapłodnienia królowych i trutnie stają się wtedy jedynie dokuczliwymi współkonsumentami cennych zapasów zimowych. W sierpniu pozostałe trutnie zostają przez robotnice wypędzone z ula i nie mają już do niego dalszego dostępu. Pozostałe dni muszą spędzić poza ulem i w końcu umierają.
Królowa
Pszczela królowa rozwija się z zapłodnionego jaja, które „stara” królowa złożyła w tzw. królewskiej komórce plastra. Zapłodnione jaja, z których rozwija się królowa lub pszczoła robotnica posiadają identyczny materiał genetyczny. O rozwoju królowej decyduje jedynie dostarczenie specjalnego pokarmu w stadium larwalnym. Przyszła królowa jest karmiona wyłącznie pszczelim mleczkiem, czyli specjalną wydzieliną produkowaną przez pszczoły piastunki. Pszczoły robotnice natomiast są tylko na początku zaopatrywane w mleczko pszczele, a następnie w nektar i pyłek. Czas rozwoju od jaja do dojrzałej płciowo królowej wynosi zaledwie 16 dni. W pszczelej rodzinie żyje zawsze tylko jedna królowa. Po wykluciu się inne królowe są zabijane za pomocą żądła, a inne istniejące jeszcze królewskie komórki plastra są niszczone. Następnie młoda królowa czeka na odpowiednią pogodę i wyrusza na miejsce zbiórki trutni, które może być oddalone od ula nawet o 15 kilometrów. Dotychczas nie wiadomo, w jaki sposób jak powstają takie miejsca zbiórek. Duża odległość do nich może odgrywać rolę w zapewnieniu, że materiał genetyczny zostanie wymieszany i nie dojdzie do chowu wsobnego. Podczas lotu godowego królowa pobiera od kilku trutni do swojego woreczka nasiennego do 10 milionów plemników. Ta ilość wystarcza na całe życie pszczelej królowej, które trwa do 5 lat. Po locie godowym królowa wraca do swojej pszczelej rodziny i nie opuszcza jej potem zbyt szybko, pozostając w ciemnościach ula. Dopiero w następnym roku, po spełnieniu określonych warunków, królowa może opuścić ul z częścią swojego ludu, aby utworzyć w nowym miejscu nową rodzinę. Zjawisko to nazywane jest rojeniem się pszczół. Dopóki królowa przebywa w ulu, jej zadaniem jest zapewnienie ciągłości rodu i składanie jaj. W szczytowym okresie królowa może składać nawet do 2000 jaj dziennie. Ponadto troszczy się ona o zachowanie społecznej spójności całej rodziny dzięki feromonom wydzielanym z gruczołu Dufoura. Robotnice wyczuwają te feromony i wiedzą, że w kolonii jest królowa. Jeśli kolonia staje się zbyt duża lub kiedy królowa jest już zbyt stara, robotnice przestają wyczuwać substancje zapachowe królowej lub wyczuwają je jedynie w słabym stopniu, w wyniku czego zaczynają tworzyć nowe królewskie komórki plastra, w których może rozwinąć się nowa królowa. Niewielki orszak, który stale otacza królową, troszczy się o nią, pielęgnując ją i karmiąc, aby mogła w pełni skoncentrować się na swoim zadaniu. Pomimo dumnie brzmiącego tytułu „królowej”, nie jest ona głową rodziny pszczelej. W roju nie ma bowiem przywódcy, który sam podejmuje wszystkie decyzje. Superorganizm, jakim jest pszczeli rój, podejmuje swoje decyzje kolektywnie. Członkowie roju mają równe prawa, są w stałym kontakcie ze sobą i wymieniają między sobą informacje. Sposoby komunikowania się pszczół są bardzo zróżnicowane i złożone.
Robotnice
Większość pszczelej rodziny stanowią pszczoły robotnice – to prawdziwe „pracowite pszczółki”. Zajmują się one wszystkimi pracami w roju z wyjątkiem procesu rozmnażania. Robotnice wykluwają się z zapłodnionego jaja po 21 dniach. Pozostają we wnętrzu ula przez około 3 tygodnie. Dopiero potem wykonują zadania na zewnątrz. W lecie żyją jedynie około 35 dni. Tylko tzw. pszczoły zimowe, które rodzą się na przełomie sierpnia i września, mogą żyć nawet do 6 miesięcy, jeśli nie zginą przedwcześnie z powodu braku pokarmu, infekcji lub pasożytów. Tak długie życie jest możliwe dzięki stosunkowo spokojnemu i bezstresowemu życiu pszczół w okresie zimy. Pszczoły zimowe pozostają głównie wewnątrz ula i nie muszą szukać pożywienia, ponieważ zapasy pokarmu na zimę zostały zgromadzone już w lecie. Ich głównym zadaniem jest w czasie mroźnej zimy utrzymanie ciepła w ulu i ochrona przed intruzami. Zimą robotnice skupiają się w tzw. kłębowiska. Niezależnie od temperatury panującej na zewnątrz ula, pszczoły wewnątrz kłębowiska ogrzewają się do komfortowej temperatury 25-30°C. W obrębie takiego zimowego kłębowiska można zaobserwować zachowania społeczne, ponieważ podczas gdy osobniki pozostające na zewnętrz są mniej lub bardziej wystawione na działanie zimna, te pozostające wewnątrz skupiska przebywają dzięki temu w cieple. W samym środku kłębowiska przebywa królowa. Robotnice zmieniają pozycje w regularnych odstępach czasu. Pszczoły z zewnętrznej warstwy kłębowiska przesuwają się do środka, a te ze środka wychodzą na zewnątrz – to doskonały przykład pracy zespołowej! Pszczoły mogą wytwarzać ciepło za pomocą mięśni aparatu lotnego. W tym celu „wysprzęglają” skrzydła i pozwalają im drżeć, co powoduje wytwarzanie ciepła. W trakcie swojego życia pszczoły płci żeńskiej wypełniają w roju liczne zróżnicowane funkcje. Dzięki współpracy pojedynczych pszczół, korzystających ze skomplikowanych sposobów komunikacji i kierujących się wspólnym celem jakim jest przetrwanie, rój pszczeli uznawany jest za superorganizm. Pojedyncza pszczoła miodna nie byłaby w stanie przetrwać bez swojej rodziny. Pszczeli superorganizm jest zależny od sprawności każdego z tworzących go osobników, a z drugiej strony każda pszczoła czerpie korzyści z życia w jego obrębie dzięki wystarczającemu zaopatrzeniu w pokarm, wytwarzaniu niezbędnego do przetrwania mikroklimatu, wychowaniu potomstwa i zbiorowym mechanizmom obronnym. Pszczoły miodne należą do pszczół żyjących społecznie i są wśród nich najbardziej rozwiniętą formą. Tworzony przez nie społeczny superorganizm wywołuje u ludzi fascynację, toteż często pojawiają się porównania między społeczeństwem ludzkim a pszczelim rojem.

W trakcie swojego życia robotnice pszczoły miodnej wykonują różnorodne zadania. Zadania te są wymienione poniżej w kolejności, w jakiej są z biegiem czasu wykonywane przez pszczołę robotnicę.
Sprzątaczka (1. i 2. dzień życia robotnicy)
Robotnica sprzątaczka czyści komórki plastra dla przyszłego potomstwa.
Piastunka (od 3. do 12. dnia życia robotnicy)
Robotnice piastunki są odpowiedzialne za wychowanie świeżo wyklutych i starszych larw poprzez ciągłe dostarczanie pokarmu i karmienie. Do około szóstego dnia życia rozwijają się u pszczół robotnic gruczoły gardzielowe, w których mogą produkować galaretowatą substancję zwaną pszczelim mleczkiem.
Woszczarka (od 13. do 17. dnia życia robotnicy)
Po wytworzeniu się gruczołów woskowych pszczoły woszczarki rozpoczynają pracę przy budowie i naprawach komórek plastra. Ich własny wosk jest wypacany z organizmu i mieszany z wydzieliną gruczołów. Za pomocą silnych żuchw (aparatu żującego) wosk jest ugniatany, kształtowany, a następnie przetwarzany. Przy tworzeniu nowych komórek plastra placem budowy zajmuje się jednocześnie po kilka połączonych w żywe łańcuchy woszczarek. Ze 100 gramów wosku mogą one zbudować ok. 8000 komórek.
Strażniczka (od 18. do 21. dnia życia robotnicy)
Pszczoły strażniczki kontrolują otwór wlotowy i decydują, kto jest wpuszczany do ula, a kto nie. Ula są w stanie bronić za pomocą silnych żuchw i niezwykle skutecznego żądła jadowego. Aby uzyskać przegląd sytuacji, pszczoły strażniczki wykonują krótkie loty patrolowe, podczas których poznają najbliższe otoczenie ula.
Lotniczka (od 22. do 35. dnia życia robotnicy)
Dopiero począwszy od 22. dnia życia pszczoła aktywnie opuszcza swoją kryjówkę i udaje się na poszukiwanie pyłku i nektaru. Jeśli chodzi o pracę w terenie, to wśród pszczół robotnic wyróżnia się dwie różne profesje – pszczół zwiadowców i pszczół zbieraczek. Tak zwani zwiadowcy poszukują nowych źródeł pokarmu i wody. Pszczoły te są przy tym w stanie oddalić się od ula nawet o pięć kilometrów. Po znalezieniu poszukiwanego pożywienia zwiadowca porozumiewa się z pszczołami zbieraczkami za pomocą zapachów i różnych form tańca, np. tańca wywijanego. Pszczoła zwiadowca, która znalazła nowe źródła pożywienia, przynosi ze sobą do ula zapach. Przy pomocy znajdującego się na odwłoku gruczołu jest ona też w stanie oznaczyć miejsce, w którym znalazła pożywienie, tak aby pszczoły zbieraczki mogły odnaleźć podczas wylotu ten sam cel. Pszczoły zbieraczki poświęcają się wyłącznie zbieraniu dla swojej rodziny niezbędnych do życia składników pokarmowych. Duża pszczela rodzina licząca 50 tysięcy robotnic jest w stanie wyprodukować rocznie 100 kg miodu, z czego do wykarmienia roju potrzebnych jest około 70 kg.

Latem pszczoły robotnice umierają po około 35 dniach. Pszczoły zimowe żyją znacznie dłużej, nawet do 6 miesięcy. Zimą w pszczelej rodzinie nie ma czerwiu i robotnice nie muszą zajmować się potomstwem. Ze względu na pogodę, pszczoły zimowe nie mogą wykonywać żadnych prac poza ulem. Występują za to wtedy kolejne pszczele profesje – palaczki i dostarczycielki opału.
Palaczka
Pszczoły palaczki są odpowiedzialne za regulację ciepła i wilgotności w ulu. Pszczoły te potrafią wytwarzać ciepło poprzez szybkie napinanie i rozluźnianie mięśni klatki piersiowej. Ich praca prowadzi do wytworzenia w ulu mikroklimatu z temperaturą około 35°C, który jest niezbędny do przetrwania pszczół przez wszystkie pory roku. Ponieważ klimatyzacja za pomocą siły mięśni wymaga wiele sił i energii, o dostarczenie paliwa dla pszczół palaczek troszczą się dostarczycielki opału.
Dostarczycielka opału
Dostarczycielki opału mają za zadanie zaopatrywanie palaczek w miód. Jedna dostarczycielka opału może ze swojego wola miodnego zaopatrzyć w zapas energii nawet do 30 palaczek.

Rośliny przyciągają owady, takie jak np. pszczoły, efektownymi kolorami swoich kwiatów. Pszczoły wiedzą bowiem, że to właśnie tam znajduje się pyszny, słodki nektar. Nektar to wodnisty sok roślinny, który zawiera wiele różnych rodzajów cukrów, soli mineralnych i substancji zapachowych. Gryząco-ssący aparat gębowy pszczoły pozwala jej wysysać ten słodki sok za pomocą trąbki lub zlizywać go czubkiem języczka. Zebrany nektar jest zanoszony do ula w wolu miodowym. Na zebrany nektar czekają już tam inne robotnice. Pszczoła zbieraczka zwraca tam nektar z wola, a inna pszczoła robotnica ponownie go zasysa. Dzieje się to kilka razy z rzędu. Dzięki temu procesowi z nektaru usuwana jest woda i jest on wzbogacany w enzymy, białka, kwasy i inne substancje produkowane przez organizmy samych pszczół. Gdy zawartość wody spadnie z 75 do 30-40 procent, nektar trafia do pustej komórki plastra. Nie dysponując przecież żadnymi środkami technicznymi pszczoły są w stanie jeszcze bardziej obniżyć zawartość wody do poziomu poniżej 20 procent. Pszczoły robią to wachlując skrzydłami powietrze nad plastrami, co wzmaga parowanie wody zawartej w miodzie. Gdy zawartość wody w miodzie wystarczająco spadnie, na każdą komórkę plastra nakładana jest cienka pokrywka woskowa. Teraz miód jest gotowy do przechowywania i może służyć pszczołom jako pokarm zimowy. Po obecności tych pokrywek również pszczelarz może stwierdzić, że miód jest już „dojrzały” i może wybrać plastry z ula. Odpowiedzialny pszczelarz nigdy nie zabiera jednak pszczołom całego miodu, lecz tylko tyle, by jego pracowite pszczółki miały go jeszcze pod dostatkiem dla siebie. Kolejnym etapem pracy pszczelarza jest usunięcie z plastra cienkich pokrywek woskowych za pomocą specjalnego narzędzia – widelca lub noża do odsklepiania. Otwarte plastry są teraz odwirowywane. Pod wpływem siły odśrodkowej miód jest wyciskany z plastrów obracających się w wirówce i spływa po jej ściankach. Często miód jest jeszcze dodatkowo mieszany, co ma wpływ na proces jego krystalizacji. Dzięki mieszaniu miód staje się bardziej kremowy i nie twardnieje tak szybko.
Rodzaje miodu
Istnieje wiele różnych rodzajów miodu, a każdy z nich ma swój własny smak i cechy szczególne. Rozróżnia się miody czysto odmianowe i mieszanki różnych odmian. Pszczoły miodne mają tę cechę, że jeśli jakaś roślina w danym momencie występuje w dużej ilości i produkuje nektar, to latają tylko do tej rośliny, aż do momentu, gdy źródło nektaru zostanie wyczerpane. Gdy na przykład kwitnie rzepak, to do momentu jego przekwitnięcia pszczoły latają tylko na pola rzepaku. Jeśli pszczelarz zbierze miód bezpośrednio po jego kwitnieniu, może uzyskać czysty miód rzepakowy. Jeśli rzepak nie zakwitnie w wystarczającej ilości lub gdy pszczelarz zbierze miód później, nektary różnych roślin poużytkowych mieszają się ze sobą i w efekcie powstaje miód mieszany, na przykład tzw. „miód wiosenny” lub „miód letni”. W samych Niemczech zbiera się ponad 40 różnych rodzajów miodu. Najbardziej znane z nich to miód lipowy, rzepakowy, wrzosowy, leśny i akacjowy (robiniowy). Ale jest też miód koperkowy, bławatkowy czy gryczany.

W Niemczech występuje niemal 600 różnych gatunków dzikich pszczół, z czego około połowa znajduje się na czerwonej liście gatunków zagrożonych. Dzikie pszczoły potrzebują często suchych, ciepłych, otwartych i urozmaiconych pod względem struktury siedlisk. Żywopłoty, martwe drewno i obfitość kwitnących roślin są dla nich ważnymi elementami niezbędnymi do rozmnażania i rozwoju. W miastach, gdzie znajduje się wiele ogrodów, parków, cmentarzy i nieużytków, można spotkać szczególnie wiele, w tym również zagrożonych, gatunków dzikich pszczół. W przeciwieństwie do pszczoły miodnej, większość z nich żyje samotnie, a nie w rojach z tysiącami innych pszczół. Zimują one w postaci larwy lub poczwarki i wylęgają się wiosną i latem. Po zapłodnieniu samica buduje dla przyszłego czerwiu komórki. W każdej komórce jako pokarm dla larw umieszczane są pyłek i nektar. Kiedy tylko jajo zostanie złożone do komórki, zostaje ona zamknięta. Samice dzikich pszczół często zakładają gniazda składających się z kilku takich komórek. Gdy tylko wszystkie komórki zostaną zamknięte, larwy są pozostawiane samym sobie. Około 7 procent dzikich gatunków pszczół, głównie trzmieli, żyje w jednorocznych społecznościach. W takich przypadkach zapłodniona królowa zimą hibernuje i wiosną zakłada nową rodzinę. Najpierw wychowuje robotnice, które pomagają jej potem budować gniazdo i zbierać pokarm dla larw. W dalszej części sezonu dorastają samce i płodne samice. Zdolne do zapłodnienia samice opuszczają gniazdo, przystępują do godów i zakładają własną rodzinę w następnym roku. Jesienią stare gniazdo ze starą królową wymiera. Nowe królowe zimują i następnej wiosny zaczynają cały cykl od nowa. Dzikie pszczoły są skutecznymi zapylaczami roślin. Nie są one też w konieczny sposób uzależnione od dobrej pogody. Ich tolerancja na warunki pogodowe jest znacznie wyższa niż u pszczół miodnych. Zwykle dzikie pszczoły zaczynają być aktywne już w lutym, a kończą na przełomie października i listopada. Wiele rodzin dziko żyjących pszczół, takich jak trzmiele i pszczoły murarki, kontynuuje swoją pracę nawet przy lekkich opadach i niższych temperaturach. Ze względu na te cechy, wydajność zapylania przez dzikie pszczoły jest znacznie wyższa niż u pszczoły miodnej. Jednak z powodu niszczenia siedlisk, niedoboru pożywienia, inwazji pasożytów, stosowania pestycydów i skutków zmian klimatycznych, dzikie pszczoły są poważnie zagrożone, a ich różnorodność gatunkowa maleje.

Was steckt eigentlich hinter dem Begriff Bienensterben? Gibt es bald keine Honigbienen mehr, die unsere Pflanzen bestäuben? Seit einigen Jahren taucht immer wieder das Wort Bienensterben auf. Dieser Begriff wird in Co tak naprawdę kryje się za pojęciem wymieranie pszczół? Czy wkrótce nie będzie już pszczół miodnych zapylających nasze rośliny? Pojęcie to od kilku lat pojawia się coraz częściej. Jest ono używane w różnych kontekstach i w zależności od sytuacji i kontekstu opisuje różne zjawiska i ich konsekwencje. Poniżej wyjaśniono różne sytuacje, w których pojęcie to może zostać użyte.
Syndrom masowego ginięcia pszczół
W roku 2006 w USA stworzono pojęcie syndromu masowego ginięcia pszczół (ang. Colony Collapse Disorder Syndrom, CCD). Opisuje ono nagłe ginięcie rodzin pszczoły miodnej (Apis mellifera) w amerykańskich i kanadyjskich pasiekach. W dotkniętych tym syndromem pszczelich rodzinach zwykle znikały bez śladu dorosłe pszczoły robotnice. W ulu pozostawała przy tym królowa z larwami i kilka młodych pszczół. Z powodu braku robotnic rodzina nie może być odpowiednio zaopatrywana, co prowadzi do śmierci całego roju. Zjawisko masowego wymierania można było zaobserwować zwłaszcza w latach 90. i w początkowych latach XXI wieku. Przypadki takie miały miejsce również w Europie. Sytuacja w Europie nie jest jednak porównywalna z tą w Ameryce Północnej. W Ameryce Północnej pszczelarstwo jest znacznie bardziej uprzemysłowione. Pszczoły miodne są hodowane głównie przez zawodowych pszczelarzy w celu zapylania ogromnych obszarów upraw, co można zobaczyć np. w filmie „Więcej niż miód”. Setki rodzin pszczelich są transportowane ciężarówkami na wielkie odległości pomiędzy wschodnim i zachodnim wybrzeżem. Takie komercyjne pasieki w USA budzą wiele kontrowersji, zwłaszcza ze względu na metodę chowu pszczół. Dokładne przyczyny syndromu CCD nie zostały jeszcze jednoznacznie wyjaśnione. Jako możliwe przyczyny wymienia się pasożyty, choroby wirusowe i narażenie na działanie pestycydów..
Straty zimowe
Media donoszą czasem o wymieraniu pszczół, gdy pszczelarze ponoszą zimą szczególnie wysokie straty. W wielu takich przypadkach przyczyną śmierci pszczół nie jest wtedy syndrom CCD, lecz zbyt późno wykryta infekcja wirusowa lub inwazja roztoczy, a także, niestety często, błędy pszczelarzy.
Zagrożone gatunki pszczół
Z względu na powtarzające się doniesienia o wymieraniu pszczół można by szybko dojść do wniosku, że pszczoła miodna jest zagrożona wyginięciem. Jednak w żadnym wypadku nie jest to prawdą. Jest jeszcze wystarczająco dużo pszczelarzy, którzy w odpowiedzialny sposób troszczą się o swoje pszczoły miodne. Statystyki Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) pokazują, że w ciągu ostatnich 60 lat liczba pszczelich rodzin na świecie wzrosła prawie dwukrotnie. Tendencja ta jest jednak bardzo zróżnicowana na poszczególnych kontynentach. Podczas gdy w Azji liczba rodzin pszczoły miodnej wzrosła prawie czterokrotnie, to w Ameryce Północnej spadła ona o 60 procent. W latach 90. ubiegłego wieku w Europie liczba rodzin pszczelich również spadła, ale od kilku lat znów systematycznie rośnie. W Niemczech jest obecnie więcej pszczelarzy niż miało to miejsce w ciągu ostatnich 50 lat. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku tzw. dzikich pszczół. Są one poważnie dotknięte zjawiskiem ogólnoświatowego wymierania owadów. Połowa z 565 występujących w Niemczech gatunków dzikich pszczół jest na czerwonej liście sklasyfikowana jako gatunki zagrożone. 70 gatunków dzikich pszczół znajduje się na granicy wyginięcia lub już wymarło. Z powodu intensyfikacji rolnictwa, niszczenia siedlisk, coraz bardziej monotonnej podaży roślin nektarodajnych, zmian klimatycznych i zawleczonych chorób pszczół (w przypadku pszczół miodnych przede wszystkim pochodzącej z Azji warrozy) warunki życia, a także stan zdrowotny pszczół znacznie się pogarszają. W przeciwieństwie do pszczół miodnych, dzikie pszczoły nie mają pszczelarza, który regularnie zwalczałby u nich choroby i pasożyty. Jednak nawet działania na niewielką skalę, takie jak na przykład zakładanie tzw. hoteli dla owadów czy rabatek kwiatowych, pomagają dzikim pszczołom. Warto o tym pamiętać!

Podsumowując można stwierdzić, że nagłe masowe wymieranie pszczół miodnych może wystąpić w pojedynczych przypadkach. Wywołują je np. zawleczone choroby lub narażenie pszczół na działanie pestycydów. Populacje pszczół miodnych notują co prawda na całym świecie wzrost, ale dzikie pszczoły i inne owady zapylające rośliny są bardzo zagrożone. Ogólny zły stan zdrowia pszczół powinien nas zainspirować do podjęcia odpowiednich działań!