Theodor Fontane w swoich utworach często okazywał się być bystrym obserwatorem społecznych konwenansów i norm swoich czasów, krytykując je czasem w sposób satyryczny i ironiczny.
Jedną z takich norm, które Fontane poddawał krytyce, były panujące w mieszczańskim społeczeństwie XIX wieku podwójne standardy moralne. Raz po raz pokazuje on w swoich utworach, jak mieszczańska moralność i obyczaje społeczne kłócą się z zachowaniami i postępowaniem zwykłych ludzi. Na przykład w powieści „Effi Briest” opisuje hipokryzję i obłudę społeczeństwa mieszczańskiego i pokazuje, w jaki sposób może ona prowadzić do ograniczenia wolności i możliwości samorealizacji innych ludzi.
Innym często podejmowanym przez Theodora Fontane tematem była społeczna pozycja kobiet. W wielu swoich utworach autor portretuje kobiece postacie, które zmagają się z panującym w tamtych czasach sztywnym podziałem ról i oczekiwań wobec płci oraz buntują się przeciwko ograniczeniom i uciskowi ze strony społeczeństwa. Na przykład w „Effi Briest” opisuje on losy młodej kobiety, która z powodu panujących patriarchalnych struktur i społecznych konwenansów zostaje uwikłana w nieszczęśliwe małżeństwo.
W swoich utworach Fontane krytykuje również sztywne podziały klasowe i hierarchie społeczne XIX wieku. Pokazuje, w jaki sposób ludzie są często krzywdzeni i dyskryminowani z powodu swojego pochodzenia lub pozycji społecznej i w jaki sposób ta niesprawiedliwość i nierówność może prowadzić do społecznych napięć i konfliktów.
Pod względem politycznym Theodora Fontane można określić mianem liberalno-konserwatywnego myśliciela i pisarza, który chętnie podejmował w swoich utworach problemy społeczne i polityczne swoich czasów. Nie sympatyzował on jednak z radykalnymi prądami czy ideologiami, a zajmował raczej stanowisko umiarkowane i pragmatyczne.
Fontane był zwolennikiem idei oświecenia i liberalizmu i opowiadał się za demokratycznym i postępowym porządkiem społecznym. Równocześnie jednak hołdował tradycyjnym wartościom i normom kulturowym, był zwolennikiem monarchizmu i jedności narodowej.
Postawy polityczne Theodora Fontane były często ambiwalentne i sprzeczne. Z jednej strony krytykował społeczne i polityczne bolączki swoich czasów i wzywał do reform i zmian, a z drugiej często był sceptyczny wobec radykalnych idei i ruchów i podkreślał potrzebę stabilności i ciągłości w społeczeństwie.